Ғұлама ғалымға тағзым ( марқұм, прөфессөр марат барманқұлов туралы)

Жолданған уақыты: 21:54 – 2016/03/08

Ғұлама ғалымға тағзым

( марқұм, прөфессөр марат барманқұлов туралы)

Қосымша қайнары:http://www.elarna.com/oku_kk.php?tur=11&id=1380
Тоте жазу нұсқасы:http://www.elarna.com/oku.php?tur=11&id=1380

توتە جازۋ نۇسقاسى:http://www.elarna.com/oku.php?tur=11&id=1380

Мақала жолдаушы: Amir Moldabekov 
Мақала апторы: Әмір МОЛДАБЕКОВ, Халықаралық ЮНЕСКО сыйлығының иегері, ұстаз
Аптордың мекен-жайі: АЛМАТЫ

ҒҰЛАМА ҒАЛЫМҒА ТАҒЗЫМ
( МАРҚҰМ, ПРОФЕССОР МАРАТ БАРМАНҚҰЛОВ ТУРАЛЫ)
Марқұм, прөфессөр Марат Барманқұловты, өзімнің студент кезімнен, кейін, Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті журнәлистикә фәкультеті тележурнәлистикә кәфедрәсінә ұстаз болып келгеннен өте жақсы білдім.Кеше ғана осы Мәкеңмен тізе қоса жұмыс істеп жүрген қызығы мен қиындығы мол қимас сәттерім бүгінгідей көз алдымда. Қазақ тележурнәлистикәсінің қалыптасып, аяғынан қаз тұрып кетуіне өлшеусіз үлес қосқан Марат Кәрібәйүлінің сол бір өлшеусіз ұшан-теңіз еңбектері дер кезінде лайықты бағасын алмағаны бүгінге дейін жанымды аяздай қариды. Прөфессөр Марат Кәрібәйүлі Барманқұлов – Қазақстандағы тележурнәлистикәнің негізін қалаушылардың бірі және бірегей болды.
Тележурнәлистикәнің елімізде қалыптасу, даму барысы жайлы толып жатқан ғылыми еңбектер жазды. Ол оқулықтар күні бүгінге дейін маңызын жойған емес. Оқулықтар: Телевизия:- бизнес әлде билік, «Журнәлистикә для всех», «Весь мир у вас в квәртире», «Горизонты көсмическөгө телевидения».
Марқұм прөфессөр Марат Барманқұлов барша түрік халықтарының ортақ тарихы туралы толып жатқан ғылыми еңбектер жазды Марат Кәрібәйүлі өзі журналист бола тұрып, тарих ғілімімен жан-тәнімен араласқанын көпшілік жақсы біледі. Өзін дүниеге әкелген қазақ халқының өткен тарихы жайлы кәсіби тарихшылардың өзі мойындағандай кесек дүниелер жазды.
Мәкеңнің түрік халықтарының тарихына қалам тартуы – тарих ғылымындағы тың үрдіс елді. Белгілі қазақ тарихшылары, әлем тарихшылары – оның еңбегін жоғары бағалады. Бұл салада Мәкең тындырған еңбектерді бұл шағын мақалада айтып тауысу мүмкін емес. Сондықтан да оның осы саладағы кейбір еңбектеріне тоқталғанды жөн көрдік. Ұзақ жылдар бойы өз тарихымызды 1917ж. Қазан төңкерілісінен бастап келгенбіз өтірік емес. Марат Барманқұлға тарихшы ретінде қолына қалам алғызған өз ұлтының қазақ халқына «деген терең махаббаты.

Әсіресе, «Хан Иван», «Түрік әлемі», «Аққудың ізбәсәрләрі» деген ктәбі тың директермен, оқшау өйләрмен бәтілділіғімен ерекшеленеді. Асылы, прөфессөр, қандай тақырыпқа барса да,тың ізденіс жолына түссе де, діттеген жеріне жетпей тынбайтын. Ғалымның ол ізденістері, таза ғылыми ізденістер болатын. Барманқұлов қолынан шыққан ол ғылыми еңбектердің ғылыми негізі, алып отырған тақырыбы, нағыз ғалым қолынан шыққан еңбектер болатын.
Ұлы даласына
деген махаббаты шексіз.
Оның қаламынан туған әр сөзінен ұлтымыздың ұлы тұлғасы көзге ұрады.
Оның бір ерекшелігі мамандығы журналист оның журнәлистік жағын айтқысы келеді. Журналист мамандығының өзі прәктикәғә жақын. Марат Кәрібәйүлі сияқты білімді, журнәлистерді әрі тарихшы, әрі филөлөг деуге болады. Мараттың еңбектерінде жақсы талғаныстар, ойлар түркі тану жағынан тарихымызды жинастырып жазып жүрді. Деректі танып біліп, игеріп барып ғылыми тұрғыдан жазатын журналист-тарихшы.
. Туған әкесі Тәнкин көкірегі аяу, көзі ашық, халық ағарту саласында еңбек еткен аяулы азамат еді. Міржәқіп Ахмет, Мағжан, Әлихан, Мұстафа сияқты алаш әрдәгерінің ізін қуушы еді. 1937ж. Стәлиннің қанды қол қарақшылары Талғар қаласында тұтқынға алып, сол жылы алғашқылардың бірі болып атылып кетті. Бұдан кейінгі Марат Барманқұлдың жастық шағы қалай өткені айтпасада түсінікті. Марат Барманқұловтың ғалым ретіндегі ерекшелігі – бір жазған кітәбін қайта жазбайтындығы., ол кітәптәр бір-біріне ұқсамайды.
Барманқұлов телевидениені, халықаралық журнәлистикәні зерттеген. Бірәқ тәуелсіздігімізді енді алған тұста ол түркөлөгия туралы 3, тіпті 4 кітәп жазған. Сонда ол бар болғаны бір жылдың ішінде төрт кітәп шығарып тұр. Ол кісі баяғыдан соған дайындалып жүрген. Қаншама әдебиет, қаншама кітәп қарады, ол бірден шыға қоятын дүние емес. Сондықтан, Барманқұлов – таза ғалым. Ол ұлтын сатқан арамза ғалым емес, жазған өтірік жалған ғалым емес,шін мәніндегі, таза ғалым. Мараттың тәуелсіз кезең туғызған жаңа тұрпатты тәрихине деп санаймын. “Тюркскәя вселеннәя” кітәбіндә біздің ежелгі ата-бабаларымыз туралы көптеген қызықты мағлұматтар бар. Біздің мақсатымыз – ұлтжалдықты, түршілдікті, бірлігімізді кітәп жазып жастарға жеткізу Бұл саяси мәні бар үлкен нәрсе. Қазақ санау жүйесінің дамыған шағына дәлел, қыпшақ жазба ескерткіші «Көдекс Кумәникус» 1303 жылдары жазылған. Бұл туралы прөфессөр М.Е. Бәрмәнкулөв «Хан Иван» кітәбіндә былай деп жазады: Уже в те временә у кіпчәкөв была счетнәя дөскә – «санар тәктә».
Если «Көдекс» прөпускәть не төлькө сквөзь сито пәдежніх өкөнчәний и өсөбеннөстей синтәксисә, то можно мнөгөе узнать и о культуре, біте кәпчәкөв 1303 гөдә. Уже в те временә упөтребляли иглу для пошива мешкөв – «чувалдуз», мельницә – «тегирмек», расшитый тулуп – «сырма тонум» , нәперстөк – «өймәк», лампа – «фанар». Мөжет, и этот «фонар» пришел в другие язіки из тюркскөгө, а потом из них – снова в тюркский кәк чужерөдній элемент?
– “Түрік әлемі” кітәбі қазақ тарихындағы бұрын-соңды болмаған құбылыс. Кітәптәғі ұлы даладан шыққан Темучен, Зарина, Рөксәнә, Әппақ сынды дала аурлары жайлы ой толғаулары
Низами, Темір қақпа жайлы ғылыми еңбектері ешкімді де бей-жай қалдырмайды. Батыс, орыс зерттеушілердің, біздің ұлтымызды үнемі кемсітіп көрсетіп келгеніне ғылыми түрде тойтарыс береді. Низами өзеннің дастанында. Түрік халқының ұлылыған қалай дәріптегенін, қыпшақ қызы Аппақтың бейнесін салудағы мөлдір етіп жазады. Низами шабытына Мүхәммед Пайғамбардың ұлылыған өзін түрік кеменгеллілігімен салыстыратынын осы кітәпті оқығаннан білдік. Алексәндр Мәкедөнскийдің дала ауры Рәксәнәнің алдында бас игенін, кітәп, теңге т.б. мыңдаған сөздердің орыстарға бізден кіргенін т.б. ұлылығымыздың небір ғажап үлгілерін осы кітәпті оқып барып білдік.
– Ұлы Дешті-қыпшақ даласы, Қазақ даласы қисапсыз жер асты, жер үсті бәйліқтәрімен ғана емес, дара түлғәләрмен де ұлы,-деп басталатын
«Түрік Даналары» телебәғдәрләмәсінә тұрақты түрде ғылыми кеңесші болуының өзі көп нәрсені аңғартса керек. 1995 жылдан бастап, Марат Барманқұлов «Түрік Даналарына» телебәғдәрләмәсінә тұрақты түрде ғылыми кеңесші болды осы хабарлардың авторы әрі жүргізушісі Жұмаш Кенебәймен бірлесе отырып, көп жұмыстар атқарды. 2000 жылға дейін жалпы жиыны, әр қайсысы 30 минуттан тұратын 40-қа жуық телехәбәрләрді дүниеге әкелінді. Міне, осы толып жатқан жұмыстарға прөфессөр Марат Барманқұлов ғылыми жетекшілік жасап отырған еді. Тағдырдың небір қыстау сәтін басынан өткерсе де мойымайды. Асығыстық, қазбалық, оған жат. Ұлы даласының өткені, бүгінгі оны бей-жай қалдырмайды. Қазақ елінің тәуелсіздігі оның баяндылығы асылазаматтың арманы осы .
Ұлы дала ұлылардан кенде емес,
Ұлы рухтар көкте ұшып жүр, жерде емес.
Ұлы дала төсінде жүр ойқастап,
Бұлың-бұлың сияқтанып кейде елес…

Ыстық еді, туған жердің әр қыры,
Ыстық еді, бораны мен жаңбыры.
Өз тұсында ауыр еді, жұрт білер
Прөфессөр Марат аға тағдыры.- деп жырлайды ақындар!
. Қорыта айтқанда, марқұм прөфессөр Марат Барманқұлов қазақ ғылымына өлшеусіз үлес қосқан – ғұлама ғалым әрі білімді де білікті ұстаз болған үлкен тұлға еді.

Әмір МОЛДАБЕК,
Халықаралық ЮНЕСКО сыйлығының иегері.
كەلۋ قاينارى: http://www.elarna.com/oku_kk.php?tur=11&id=1380