Айнаш Мүсәпірова
Қазақстан тарихын Ресей жазған
Жеңімпаздар тарихты жазады, өйткені бұл әрқашан негіздеу, аумақты басып алуды негіздеу, отарлау, енгізілген идеология, империялық саясат. Отарлаушылар тарихты қайта жазды, олар үшін тарихи оқиғалардың ыңғайлы нұсқасын жасап, оның нұсқасын Канон ретінде идеологиялық аппараттың барлық күшімен бекітті. Отарланған халық үшін тарихты” құру ” отарлаушылар өздерінің құзыреті деп санады; тоталитарлық қоғамда бұл функцияны идеологтар қабылдады.
Бір ғасырға жуық қазақ тарихы Ресей тұрғысынан және Қазақстанның Ресей тарихындағы орны тұрғысынан ұсынылды. Бірақ бұл-Қазақстан тарихы емес, Ресей тарихы (қазақ-көшпенділерге біржақты көзқараспен). Қазақтар өз тарихын білу мүмкіндігінен айырылды. Идеологиялық догмаға бағынатын кеңестік тарих ғылымы жалғандықтармен күнә жасады. Тарихи оқиғаларды объективті және ғылыми негізделген қараудың кез-келген әрекеті қудаланып, жазаланды. Отступившим шілдедегі “бас желісі” партиясының грозило ғана емес, ілу жапсырма “националист”, тыйым ғылыми жұмыстармен айналысуға, бірақ және соттау бойынша пресловутой 58-бабында. Басқаша айтқанда, халық дауыс беру құқығынан, тарихқа өз көзқарасы құқығынан айырылды.
“Басқа” дауысының мәселесі-отарлаудан кейінгі теориядағы маңызды мәселелердің бірі. Бір кездері Батыс Шығысты дауысынан айырды және ол үшін оның атынан сөйледі, яғни.отарлаушылар өздерін сендіргендей, өзін сипаттай алмайтын адамның дауысын берді. Біздің жағдайда ұлтымыз тарихи жадыны сақтаушылардың (билер, шежірешілер, білімді алашордашылар) ауыздарымен сөйлесе алатын, бірақ олар 1930 жылдары қуғын-сүргінге ұшырап, көбінесе дауысынан ғана емес, өмірінен де айырылған. Сонымен, кеңестер “басқа” дауысын бере отырып, біз үшін, біздің орнына, тарихи өткеніміздің рұқсат етілген, рұқсат етілген нұсқасын жасады.
Бұрынғы императорлар қаламады, ал қазіргілері “басқаның” дауысын естуге дайын емес, өйткені ол әлемнің әдеттегі бейнесін бұзады, өздерінің мәдени және моральдық артықшылықтары туралы күмәнданбайтын идеяны бұзады, отарлаушыны теріс тұрғыдан көрсететін бұрын жасырын фактілерді ашады.
ХХ ғасыр оқиғаларын біржақты жария етудің себебі – тарихи дискурста орын алған объективті фактілерді үндемеу, ал қазір-Қазақстан тарихының 100 жылдан астам кезеңін объективті бағалаудан жалтару болып отыр. Жалтару басқа, алмастырушы тарихты құруда, алыс өткенге немесе қазіргі заманға баса назар аударуда көрінеді. Бұл алып тастау қағидасы ыңғайсыз, ауыр тақырыптардан аулақ болуға, байыпты зерттеулер мен ашық ғылыми пікірталастардың орнына клишелерді кодтауға немесе өңдеуге мүмкіндік береді. Бұл бірдей әдіс: үнсіздік арқылы “басқа” өз дауысынан айырылады. Бұл мұрағатқа кіруді жабуды түсіндіреді.
Оқиғаның толық бейнесін қайта ойластыру және жасау тек “басқа”, қарама – қарсы жақтың, қарсыластың дауысын қосу арқылы мүмкін болады: жеңілген, отарланған, эмигрант және т.б. бұл маргиналданудан, басудан немесе “басқа”дауысты беруден аулақ болудың жалғыз жолы.
Э. Саидтың пікірінше, Шығыс Ренессансы шығыс өз дауысын алған кезде басталды (XIX-XX ғасырлар аралығы). Шығыс мәтіндері санскрит, Авеста және араб тілдерінен аударыла бастады. Батыс Шығыстың дауысын естіді, оның ғасырлық философиясына еніп, мәдениетінің әртүрлілігі мен байлығына таң қалды. Бұл әлі күнге дейін белгісіз Шығыс болды, шаблонсыз, ол туралы батыстық идеямен шектелмеген, оған қалыптасқан көзқарастан алыс. Шығысқа қатысты Еуропалық идеялардың қазіргі гегемониясы, Еуропаның шығыс “артта қалушылықтан” артықшылығы туралы әдеттегі идея ұзақ уақыт бойы Шығыс Батыс пен Шығыстың қарым-қатынасы туралы басқаша түсінікке, отарлаушы мен оның іс-әрекеттерінің басқа бағасына ие болуы мүмкін деген пікірге жол бермеді.
Көптеген бұрынғы отарлар тәуелсіздікті қайтара отырып, отаршылдық өткенді бағалаусыз, түсінусіз, оның салдарымен жұмыс жасамай қалдыруға мүмкіндік бермеді. Олар, әйтпесе, отаршылдық өткен көптеген ондаған жылдар бойы қоғамдық санаға, бұрын отарланған халықтардың өзін-өзі бағалауына өзінің зиянды әсерін тигізе беретінін, бұрыннан бар нәсілдік антагонизмді және көптеген адамдарды сақтайтынын түсінді.т.
1970-1980 жылдары АҚШ пен Ұлыбританияның жас ғалымдары (көбінесе бұрынғы колониялардың тумалары) көптеген тарихи оқиғалардың қабылданған түсіндірмесін қатты сынға алды және тарихқа деген көзқараста ғана емес, сонымен бірге оны оқытуда да өзгерісті жүзеге асыра алды. Олар іс жүзінде жаңа ғылыми мектептер мен отарлаудан кейінгі, этникалық, диаспоралық зерттеулер сияқты зерттеу бағыттарын құрды. Гуманитарлық, әлеуметтік білімнің көптеген салаларында жаңа теориялар мен сыни көзқарастар пайда бола бастады. Бұл бұрынғы колониялардан шыққан ғалымдардың өз дауыстарына ие болу құқығы үшін ұзақ күресі болды, олардың көзқарасы еуропоцентристік көзқарассыз “ақ” адамнан өзгеше.
Батыста бұл процестер тегіс, тез және жанжалсыз өтті деп ойламау керек. Дәстүрлі түрде қабылданған және таныс емес тарихтың көптеген түсіндірмелері кең аудиторияға ғана емес, академиялық қауымдастыққа да қарсы болды. Алайда, бұл қиындықтар мен қарама-қайшылықтар диалог, ғылыми пікірталастар, жаңа идеяларды насихаттау, белгілі оқиғалардың әртүрлі аспектілерін түсіндіру және жаңа көзқарас арқылы жеңілді. Мысалы, Англияда Британ империясының ұлылығын дәріптеудің орнына, қазір оның отарланған халықтарға тигізген зияны туралы айтылады; империалға қарсы көзқарастардың пайдасына сана мен қоғамдық пікір қалыптасты. АҚШ-тың мысалы онша айқын емес: американдықтардың отарлау тарихы мен құлдық тарихында ақ дақтар қалмады. Бұл әдебиетте, кинода және т. б.
Тарихты деколонизациялау мәселесінің тағы бір аспектісі зерттеудің екі бағытын қамтиды: 1) империялық риториканың жалғасып жатқан тәжірибесі императорлықты уағыздайтындардың қиялына, мінез-құлқына, өзін-өзі орналастыруына қалай әсер етеді; 2) дүниетаныммен не болады және империялық үстемдік позициясымен және оның құрамдас бөліктерімен (нәсілшілдік, шовинизм және т.б.) бөлісетін адамның жеке басы қалай өзгереді. Бұл әлеуметтанушылардың, антропологтардың, психологтардың жеке ғылыми зерттеулерінің тақырыбы.
Таяудағы тарихи өткен туралы пікірталас болып табылатын кез келген ұжымдық сыни жоба да ұлттық келісімді және, демек, болашақ үшін перспективаларды іздестіруге бағытталған қандай да бір әлеуметтік практиканы, ұлттық диалогты білдіретінін түсіну маңызды. Біздің соңғы тарихтағы оқиғаларға деген көзқарасымыз бізді, қайтадан қабылдауға дайын екенімізді немесе, керісінше, қайғылы өткеннің қайталануына жол бермеу қабілетімізді сипаттайды. Сонымен, өз тарихын барлық жеңілістерімен және қателіктерімен қабылдау – бұл ұлттың жетілуінің көрсеткіші.
Көптеген елдер өздерінің теріс өткенін объективті бағалаудың күрделі тәжірибесін алды және бұл олардың өздеріне адал болуға, идеологиялық мөрлер мен жалған стереотиптерді жасырмауға, өз қателіктері мен кінәсін мойындамауға дайын екендігінің дәлелі. Мен қазірдің өзінде оқулыққа айналған Германияның мысалын келтірмеймін, ол өте қиын қадамды жүзеге асырды және 1933-1945 жылдардағы оқиғаны қайта бағалады. Алайда, біраз уақыттан кейін француздар онымен байланысты үнсіздіктерді, жадты ығыстыруды жеңу, жазбаларсыз болған жағдайды түсіну және бағалау үшін жаулап алу кезеңіндегі оқиғаларға оралды. Пол Рикер “есте сақтау, тарих, ұмыту” кітабында “Вичи синдромы” тарихына елеулі үлес қосқан, сондай-ақ отандастарына “есте сақтау жұмысына”көшуге көмектескен Анри Руссо туралы айтады. Вичи режимінің тарихынан басқа, тағы бір (параллель) оқиға, оккупация туралы естеліктер, оны деп аталатын қалпына келтіру ұсынылды. “қалдық әрекет”, ресми нұсқадан тыс қалған нәрсе. Француздар үшін қиын тақырып, бірақ олар оны игерді. Ұмытылған және әдепкі бойынша “репрессияланған” қайтару жүзеге асырылды. Бұл ешқайда кетпеді және адамдардың жадында қалды, олардың ақыл-ойының шатасуы, жасырын ауырсыну немесе ұят. Бұл жұмыс ресми тарих пен адамдардың оқиғалар туралы нақты білімі арасындағы алшақтықты анықтауға мүмкіндік берді. Қарсылық туралы негізгі миф қандай және қандай фактілерді жоққа шығарды? Анри Руссо Қарсылық идеологиясын демистифизациялауға, сондай – ақ жарықтандыруға, басқа аспектке-антисемитизмге баса назар аударуға мүмкіндік беретін “әлсіздіктің жаңа ойынын” жүзеге асыруда. Алдымен көзқарас болды шоғырланған, бір жағында – соғыс басқыншылық Франция Германия және упускал келген түрі басқа факт – жою еврейлер Францияда. Белгілі бір оқиғаларға “иелік ету” таңдамалы болып табылады және әрқашан басым әңгімелер көру өрісін тарылтады және елдің беделіне нұқсан келтіретін және бұзатын нәрсені жоққа шығарады.
Сонымен, Франция “i” – ге нүкте қойды, мысалы, Бартоломей түнінің бағалауы бойынша, оқиғалар ұзақ уақыт бойы сүрініп, француздардың қарсыласуына себеп болды; мұны кейінірек Алжирдегі соғысты қайта қарастыру арқылы жасады.
Ұлт өткеннің жағымсыз оқиғаларын өткізіп жіберді, қабылдады және моральдық сотқа берді. Моральдық тарихи жауапкершілік, қателіктерді мойындау, қайғылы жағдайдың салдарын түсіну және есте сақтау ұлттың бірлігіне, ортақ өткеннің және, демек, ортақ болашақтың негізін құруға ықпал етті.
Біздің отандық тарихымызда тым көп үнсіз және жадтан шығарылған оқиғалар жинақталған, тым көп “ақ” дақтар бар. Біздің жақында өткеніміз алаңдатады, көбірек назар аударады және дәл солай болады, өйткені ол біздің қазіргі өмірімізді анықтайды. Біздің өткен ғасырдың тарихында ғана емес, тәуелсіздік кезеңінің жаңа тарихында тап болған күрделі және бір мәнді емес тарихи тәжірибеге ие бола отырып, алға жылжу қиын.
Елдің өткенін бағалауда олардың қазіргі дамуы мен қазіргі құндылықтары негізге алынады. Төменгі жол-өткенге Моральдық баға беру. Бұл акт ел азаматтары үшін біріктіруші этикалық қағидатқа, ұлттық бірліктің іргетасы ретінде қызмет ететін жалпыұлттық құндылықтарды одан әрі дамыту үшін негіз болады.
Бүгінде Қазақстан азаматтары-тарих тұрғысынан өте ұзақ болмаса да, ортақ өткені бар адамдар. Бірақ орта есеппен Қазақстанда түрлі этнос өкілдерінің 3-4 ұрпағы өмір сүруде. Осы алғышарттар кезінде біз әлі де біртұтас азаматтық ұлт құрмадық. Бұған алғашқы қадам – “сөйлеу”, өткенді қабылдау. Демаркация сызығы халықтар арасында емес, идеология мен идеялар арасында өтеді. Кеңестік тоталитаризмді қорғау адамдарға концлагерьлер, троек соттары, саяси репрессия, цензура, партиялық номеклатура диктатурасы және т.б. рұқсат етілген және мүмкін деп санайтын нәрселер туралы ойлауға мүмкіндік береді.т.
Біртұтас азаматтық ұлт (әр түрлі этникалық адамдар): біртұтас тіл, тарих және құндылықтар негізінде негізделген. Өзіне назар аударады, бұл фактіні дәл жаңағы құбылыстар тудырады біздің социумдағы даулар мен айналуда үшін негіз болып табылады қарсыластық. Осы мәселелердегі келіспеушіліктерді шешу бізге ізделетін ұлттық бірлікті береді және соның салдарынан елді бірлесіп дамытуға мүмкіндік береді.
Біртұтас тарих дегеніміз не? Бұл жалпы тарихи өткеннің болу фактісі туралы емес, өткеннің маңызды оқиғаларына деген қазіргі көзқарасымыз, бағалаудың сәйкес келуі және оларға деген көзқарас (мақұлдау, мақтаныш, өкініш, айыптау және т.б.). Тарих ғылыми негізделген фактілерге негізделуі керек, бұрмалаусыз және идеологиялық мөртабансыз, ал оған деген көзқарас жалпыадамзаттық құндылықтар мен мораль тұрғысынан бағалауға негізделуі керек. Тарихты мұндай оқу Біз бүгін қоғамда өкінішпен көріп отырған келіспеушіліктер мен кемшіліктерге себеп болмайды. Сонымен қатар, біз қақтығыстың әртүрлі жақтарында болғандай, өткеннің әртүрлі, кейде диаметрлі қарама-қарсы түсіндірмелері бар. Бұл қоғамда уағыздалған әртүрлі құндылықтардың дәлелі.
Ақаулықты жеңудің бір жолы-тарихтан қуғын-сүргінді қайтару, “екіншісінің”дауысын есту. Тоталитаризмнің отарлаушылары мен идеологтары тарапынан тарих фактілерін түсіндіру жақсы белгілі – тарихты екінші Тараптың көзімен көру қалады.
(Жалғасы бар)
Айнаш Мүсәпірова
Сараптама / Қоғам
11.09.2020 – 19:10
Новости по теме
Оклеветанная барымта – институт медиации кочевников
Как избираемые народом бии превратились в назначаемых судей
Миф о казахском бае: эксплуататор или защитник интересов народа?
Мифы о происхождении сибирского казачества
Мифы о том, как русские казахов земледелию научили
Номадизм, как социальная сеть XXI века
Как и зачем СССР создавал «продажную» литературу
Казахстан – все еще культурная колония России
«Коллективное недомогание» Казахстана
России нужно начать процесс деколонизации прежде всего с себя
Деколонизация как возвращение достоинства
Казахстан – все еще колония России
История Казахстана написана Россией
Историю пишут победители, потому что она всегда инструмент обоснования, оправдания оккупации территории, колонизации, навязываемой идеологии, проводимой имперской политики. Колонизаторы переписывали историю, вырабатывая удобную для них версию исторических событий и закрепляя ее версию в качестве канона всей мощью идеологического аппарата. «Создавать» историю для колонизированного народа колонизаторы считали своей прерогативой; в тоталитарном обществе эта функция была присвоена идеологами.
Казахстан – все еще колония России
Почти век казахская история преподносилась с точки зрения России и места Казахстана в истории России. Но это – история России (с тенденциозным взглядом на казахов-кочевников), но никак не история Казахстана. Казахи были лишены возможности иметь собственную историю. Советская историческая наука, подчиненная идеологическому догмату, грешила фальсификациями. Любая попытка объективного и научно аргументированного рассмотрения исторических событий преследовалась и каралась. Отступившим от «генеральной линии партии» грозило не только навешивание ярлыка «националист», запрет заниматься научной работой, но и осуждение по пресловутой 58 статье. Иными словами, народ был лишен права голоса, права на собственный взгляд на историю.
Проблема голоса «Другого» – одна из ключевых в постколониальной теории. Запад в свое время лишил Восток голоса и говорил за него, от его имени, т.е. присваивал голос того, кто якобы, как убеждали себя колонизаторы, сам не мог описывать себя. В нашем случае нация могла говорить устами носителей исторической памяти (бии, шежіреші, образованные алашординцы), но они были репрессированы в 1930-ые годы, часто лишенные не только голоса, но и жизни. Так, советы, присвоив голос «Другого», создали за нас, вместо нас, для нас допустимую, единственно разрешенную версию нашего исторического прошлого.
Прежние имперцы не желали, а нынешние – не готовы слышать голос «Другого», потому что он ломает привычную для них картину мира, разрушает не подвергаемое ими сомнению представление о собственном культурном и нравственном преимуществе, открывает ранее замалчиваемые факты, представляющие колонизатора в негативном свете.
Причина одностороннего освещения событий ХХ века кроется в господствовавших в историческом дискурсе замалчивании объективных фактов, а теперь – в уклонении от объективной оценки более чем 100-летнего периода истории Казахстана. Уклонение выражается в создании другой, замещающей истории, переносе акцента на далекое прошлое или современность. Этот принцип исключения позволяет избегать неудобных, болезненных тем, кодировать или обходиться клише вместо серьезного исследования и открытых научных дискуссий. Это все тот же прием: посредством умолчания лишить «Другого» его собственного голоса. Именно этим объясняется и закрытие доступа к архивам.
Переосмысление и создание более полной картины произошедшего возможно лишь посредством включения голоса «Другого», противоположной стороны, оппонента: проигравшего, колонизированного, эмигранта и т.д. Это – единственный способ избежать маргинализации, подавления или присвоения голоса «Другого».
Согласно Э. Саиду, восточный ренессанс начался тогда, когда Восток обрел свой голос (рубеж XIX-XX вв.). Стали переводиться восточные тексты с санскрита, авестийского и арабского языков. Запад услышал голос Востока, стал проникаться его многовековой философией, удивляться многообразию и богатству его культуры. Это был доселе неизвестный Восток, не шаблонный, не ограниченный рамками западного представления о нем, далекий от сложившегося взгляда на него. Существующая гегемония европейских идей, касающихся Востока, привычное представление о превосходстве Европы над восточной «отсталостью» долгое время не допускали мысли о том, что Восток может иметь иное представление о взаимоотношениях Запада и Востока, другую оценку колонизатора и его деяний.
Многие бывшие колонии, вернув независимость, не позволили себе легкомыслия оставить колониальное прошлое без оценки, без осмысления, без работы над его последствиями. Они понимали, что в противном случае колониальное прошлое еще многие десятилетия будет продолжать оказывать свое тлетворное влияние на общественное сознание, самооценку ранее колонизированных народов, сохранит существовавший расовый антагонизм и мн.др.
В 1970-1980-ые годы молодые ученые США и Великобритании (часто выходцы из бывших колоний) подвергли разгромной критике принятую трактовку многих исторических событий и смогли осуществить перелом не только в подходе к истории, но и в ее преподавании. Ими фактически были созданы новые научные школы и направления исследований, такие как постколониальные, этнические, исследования диаспор. Во многих областях гуманитарных, социальных знаний стали появляться новые теории и критические подходы. Это была долгая борьба ученых-выходцев из бывших колоний за право иметь свой голос, свою точку зрения, отличную от точки зрения «белого» человека, свободную от европоцентристского взгляда.
Не следует думать, что эти процессы на Западе происходили гладко, быстро и бесконфликтно. Многие трактовки истории, отличные от традиционно принятых и привычных, встречали сопротивление не только широкой аудитории, но и академического сообщества. Однако эти трудности и конфронтация были преодолены посредством диалога, научных дискуссий, популяризации новых идей, интерпретаций и нового видения разных сторон известных событий. Например, в Англии вместо прославления величия Британской империи теперь говорят и о том зле, которое она несла колонизированным народам; сформировалось сознание и общественное мнение в пользу антиимперских взглядов. Пример США не менее показателен: там почти не осталось белых пятен в истории колонизации коренных американцев и истории рабства. Это находит отражение в литературе, кинематографе и т.д.
Другой аспект проблемы деколонизации истории включает два направления исследования: 1) как влияет продолжающаяся практика имперской риторики на воображение, поведение, самопозиционирование тех, кто проповедует имперство; 2) что происходит с мировоззрением и как меняется идентичность того, кто расстается с позицией имперского доминирования и ее составляющими (расизм, шовинизм и др.). Это предмет отдельного научного исследования социологов, антропологов, психологов.
Важно понимать, что любой коллективный критический проект, каковым является дискуссия о недавнем историческом прошлом, также представляет собой некую социальную практику, национальный диалог, направленный на поиск национального согласия и, значит, перспектив для будущего. Наше отношение к событиям недавней истории характеризует нас, нашу готовность вновь допустить или, напротив, способность не допускать повторения трагического прошлого. Наконец, принятие своей истории со всеми ее поражениями и ошибками – это показатель зрелости нации.
Сложный опыт объективной оценки собственного негативного прошлого получили многие страны, и это есть свидетельство их готовности быть честными перед собой, не прятаться за идеологическими штампами и ложными стереотипами, не избегать признания собственных ошибок и вины. Не буду приводить уже ставший хрестоматийным пример Германии, осуществившей далеко непростой шаг и подвергнувшей переоценке события 1933-1945 гг. Обратимся к Франции, которая могла принять удовлетворяющую ее трактовку происходящего в годы Второй мировой войне, где она выступала пострадавшей стороной, подвергшейся оккупации. Однако спустя время французы вернулись к событиям периода оккупации, чтобы преодолеть связанные с ней умолчания, вытеснение памяти, осмыслить и оценить произошедшее без купюр. Поль Рикёр в книге «Память, история, забвение» упоминает об Анри Руссо, который внес значимый вклад в историю «синдрома Виши», а также помог своим соотечественникам перейти к «работе памяти». В дополнение к истории режима Виши была предложена другая (параллельная) история, воспоминания об оккупации, восстановление ее т.н. «остаточного действия», того, что осталось вне официальной версии. Сложная тема для французов, но они ее осилили. Было осуществлено «возвращение вытесненного», преданного забвению и умолчанию. Оно никуда не делось и оставалось в памяти людей, в их душевном смятении, скрываемой боли или стыде. Эта работа позволила определить разрывы между официальной историей и реальным знанием людей о событиях. Что и какие факты были вытеснены господствующим мифом о Сопротивлении? Анри Руссо предпринимает «новое обыгрывание слабого места», что позволило демистифировать идеологию Сопротивления, а также осветить, акцентировать внимание на другом аспекте – антисемитизме. Прежде взгляд был сосредоточен на одной стороне войны – оккупации Франции Германией, и упускал из виду другой факт – истребление евреев во Франции. «Одержимость» определенными событиями избирательна и всегда приводит к тому, что господствующие повествования сужают поле видения и исключают то, что тревожит и может нанести урон репутации страны.
Так, Франция расставила точки над «i», так же, как сделала это в случае с оценкой Варфоломеевской ночи, события которой долгое время были камнем преткновения и служили поводом для конфронтации французов; как сделала это позже, переосмыслив войну в Алжире.
Негативные события собственного прошлого нация пропустила через себя, приняла и подвергла моральному суду. Моральная историческая ответственность, признание ошибок, понимание последствий и память о трагедии способствовали единению нации, созданию основы общего прошлого и, значит, общего будущего.
В нашей отечественной истории накопилось слишком много замалчиваемых и вытесненных из памяти событий, слишком много остается «белых» пятен. Наше недавнее прошлое беспокоит, привлекает все больше внимания, и происходит это именно потому, что оно продолжает определять наше настоящее. Сложно двигаться вперед, имея неотрефлексированный исторический опыт, тем более такой сложный и неоднозначный, какой имеем мы не только в истории прошлого века, но и в уже новейшей истории периода Независимости.
В оценке прошлого страны исходят с позиции их нынешнего развития и современных ценностей. Суть в том, чтобы дать прошлому моральную оценку. Этот акт становится объединяющим этическим началом для граждан страны, основой для дальнейшего развития общенациональных ценностей, которые и служат фундаментом национального единства.
Сегодня граждане Казахстана – люди, которые имеют общее прошлое, пусть и не очень продолжительное с точки зрения истории. Но в среднем уже 3-4 поколения представителей разных этносов живут в Казахстане. При данных предпосылках мы все еще не составили единую гражданскую нацию. Первый шаг к этому – «проговорить», принять свое прошлое. Демаркационная линия проходит не между народами, а между идеологиями и идеями. Защита советского тоталитаризма позволяет думать о том, что до сих пор люди считают допустимым и возможным концлагеря, суды троек, политрепрессии, цензуру, диктатуру партийной номеклатуры и мн.др.
Единая гражданская нация (людей разной этнической принадлежности) зиждется на базисе: единые язык, история и ценности. Обращает на себя внимание тот факт, что это – именно те самые явления, которые вызывают в нашем социуме споры и становятся основой для конфронтации. Разрешение разногласий в этих вопросах даст нам искомое национальное единство и, как следствие, позволит сообща развивать страну.
Что значит единая история? Речь идет не о факте наличия общего исторического прошлого, а о нашем нынешнем отношении к значимым событиям прошлого, о совпадении оценок и отношения к ним (одобрении, гордости, сожалении, осуждении и т.д.). История должна быть основана на научно аргументированных фактах, без искажений и идеологических штампов, а отношение к ней должно базироваться на оценке с точки зрения общечеловеческих ценностей и морали. Такое прочтение истории не станет поводом для тех разногласий и разломов, которые мы с сожалением наблюдаем в обществе сегодня. У нас параллельно существуют разные, порой диаметрально противоположные трактовки прошлого, словно мы находимся по разные стороны конфликта. Это и есть свидетельство разных ценностей, проповедуемых в обществе.
Один из путей преодоления разлома – возвратить вытесненное из истории, услышать голос «Другого». Интерпретации фактов истории со стороны колонизаторов и идеологов тоталитаризма хорошо известны, – осталось увидеть историю глазами другой стороны.
(Продолжение следует)
Айнаш Мустояпова
11.09.2020 – 19:10
Для отправки комментария необходимо войти на сайт.