«Myn’ bala» erli̇gi̇- jas urpaqqa u’lgi̇

«Myn’ bala» erli̇gi̇- jas urpaqqa u’lgi̇
Posted on Mart 10, 2016

Myrzan Kenjebai’
«Ma’deni’et»

«Myn’ bala» erli̇gi̇- jas urpaqqa u’lgi̇

 

Sonay’ jyldary Almaty oblysynyn’ a’ki̇ms’i̇li̇gi̇ «Myn’ bala» ja’ne bi̇z» atty konferenc’i’ya o’tki̇zi̇p, oblys ay’mag’yndag’y mektepter s’a’ki̇rtteri̇ osy qozg’alysqa qabyldandy. Mektepterde myn’basy sai’landy. Sol myn’ balanyn’ tari’hynan mu’lde bei’habar bi̇rey’ler «Myn’ bala» degen o’len’ jazyp, og’an a’n s’yg’aryldy. 2000-jyly 15 mamyrda «Qazaqkonc’ert» zalynda «Myn’ bala» qozg’alysynyn’ tusay’keseri̇ o’tti̇. Kei’i̇n bas-ayag’y bi̇rnes’e ku’nde osynyn’ ba’ri̇ jedel jabyldy. Ne sebep dei’si̇z g’oi’? Onyn’ basty sebebi̇: tari’hta jon’g’arg’a qarsy sog’ysqan, o’ri̇mdei’ 15-16 jasar myn’ bala men onyn’ bass’ysy Sartai’ batyr basqa oblystan, basqa ju’zden, Jaqai’ym degen ry’dan ekeni̇ olarg’a kei’i̇ni̇rek belgi̇li̇ bolyp qalady.
Qysqasy, myn’ baladan qurylg’an jasaq bul oblystan emes eken. Osy myn’ bala ty’raly orys tari’hs’ylarynyn’ jazbalarynan, Resei’ murag’attarynan tolyp jatqan derekter ji’nag’an marqum jy’rnali’st, jazy’s’y O’mi̇rzaq Jolymbetov edi̇. Ol kei’i̇n 1937 jyly osy tari’hty dastan eti̇p jazg’any u’s’i̇n atylyp ketken Nurmag’ambet Qosjanulynyn’ « Sartai’ batyr» atty dastanyn 1998 jyly «Sanat» baspasynan bastyryp s’yg’ardy. Sol ki̇tapqa o’zi̇m redaktor boldym. Sol kezdegi̇ osy baspanyn’ di’rektory marqum Seri̇k A’bdi̇rai’ymov osy dastandy oqyp, apyr-ai’, mynay’ tari’hymyzdyn’ jaby’ly jatqan bi̇raz beti̇n as’yp tastai’tyn dastan g’oi’ dep qy’ang’any a’li̇ esi̇mde. Bul ki̇taptag’y y’aqi’g’alar ja’ne u’s’ ju’zdi̇n’ a’skeri̇ne qolbass’y bolg’an A’bi̇lhai’yr hannyn’ jon’g’arlarg’a qarsy tari’hi’ ataqty s’ai’qastaryna qatysqan Jaqai’ym Sartai’ batyr basqarg’an osy jasaqtag’y Jylqaman, Jylqai’dar, Tai’g’oja, Bu’ki̇rek, Aqs’a, Syrg’aq, Bai’qara atty bozdaqtardyn’ kei’i̇n s’eti̇nen bi̇ri̇ batyr, bi̇ri̇ bt bolg’any, olardyn’ esi̇mderi̇ orys murajai’laryndag’y derekterde a’li̇ bar. Bul ki̇tap- otans’yldyqtyn’ i’si̇ qazaqqa ortaq u’lgi̇si̇ dey’ge a’bden bolady. Dastan Altai’ men Sayan tay’yn mekendegen qalmaqtar Orta ju’z qazaqtaryna maza bermei’ du’ni’esi̇n talap, malyn alyp, du’rki̇n- du’rki̇n s’aby’yl jasap otyrg’anynan bastalady. Olar qazaqtarmen aralas-quralas bolyp, qyz beri̇si̇p otyrg’any da ras.
Sol almag’ai’yp zamanda u’s’ ju’z bolyp bi̇ri̇gy’ kerekti̇gi̇n s’es’ken Qazybek bi’ o’zi̇ni̇n’ Ma’mbet bi’ men Bi̇rjan degen seni̇mdi̇ adamdaryn U’i’si̇n-Dy’lat To’le-bi’ eli̇ne, sodan kei’i̇n Ki̇s’i̇ ju’z A’i’teke bi’ ay’lyna ji̇beredi̇. Aqyry u’s’ ju’z jaqsylary men jai’san’dary qosylyp, Ordabasyda ji’ylsyn dep s’es’i̇m qabyldai’dy. 98 jastag’y qart a’kesi̇ Bai’jan bi’den 16 jastag’y Sartai’ batyr bata alyp, 1000 baladan top qurai’dy. Myn’ bala u’s’ ju’zdi̇n’ i’gi̇ jaqsylary, qazaq qolynyn’ bas sardary, al pi̇ri̇ eti̇p kerei’t A’by’ja’leldi̇ sai’lai’tyn ji’yn ekeni̇ tari’htan belgi̇li̇. Osy ji’ynda qaharyna mi̇ngen halyqtyn’ bul joly jay’dy jen’eti̇ni̇ne a’rki̇m senedi̇, ti̇pti̇ kei’bi̇rey’leri̇ni̇n’ ko’n’i̇li̇nde tayay’ ku’nderi̇ jay’dan tu’seti̇n oljadan u’lesti̇ mol qarpyp qaly’ da bar eken. Ol kezde jen’i̇lgen jay’dan tu’sken olja a’r qolbass’ynyn’ i̇zi̇ne ergen sarbazdyn’ sanyna sa’i’kes bo’li̇nedi̇ eken. «Myn’ bala» qosylg’an jaqtyn’ a’skeri̇ni̇n’ sany ko’bei’geni̇n bi̇li̇p, jen’i̇sten son’ olja bo’li̇ske tu’si̇p ketedi̇ dep qyzg’ang’an Qylg’ay’yl Qoja A’bi̇lhai’yr han a’skeri̇ne ergen «Myn’ balany» qai’tary’ kerekti̇gi̇n ai’tady. Bul usynysy qarsylyqqa us’yrag’an Qyrg’ay’yl Qoja janynda turg’an Jylqyamang’a umtylyp sabamaq bolady. Sol kezde Jylqyaman Qyrg’ay’yl Qojag’a bylai’ dep ai’qai’ saldy dei’di̇:
Sen meni̇ qosyng’a almai’,
«Bala» dedi̇n’.
Iza, kek ko’ki̇regi̇mde tola meni̇n’!
Myltyqtan oq atqanda bi̇r tu’ti̇ni̇n,
S’ubyltyp bi̇r tu’ti̇nge orap edi̇m,
Ko’p qolmyn, Ag’ysym bar, ko’gi̇si̇m bar
Allag’a jalbaryng’an bi̇r i̇si̇m bar,
Qosa almadym og’ymdy bi̇r-bi̇ri̇ne
Jalg’yz-aq tek osyndai’ kemi̇si̇m bar!
Keketi̇p Er Qyrg’ay’yl, ko’zi̇n qysty,
Ku’li̇sti̇ eldi̇n’ ba’ri̇ i̇s’ki̇-tysqy.
Jylqyaman s’ay’yp baryp atqan kezde,
Qalpag’y Qylg’ay’yldyn’ aspang’a us’ty.
Qyrg’ay’yldyn’ es’ jeri̇ne zaqym kelti̇rmei’ qalpag’yn g’ana atyp tu’si̇rgen bul tusy Jylqyamannyn’ keremet mergen ekeni̇n ko’rseti̇p tur. Sonymen Ordabasydag’y osy ji’ynnan kei’i̇n Qazybek bi’ o’zi̇ni̇n’ Aqjelen’ degen keremet tulparyn Sartai’g’a syi’g’a beredi̇. Sartai’g’a ergen «Myn’ bala» s’yg’ysqa qarai’ bet alady. «Bulardyn’ (myn’ balanyn’)mi̇ngeni̇ ki̇len’ tulpar, belderi̇nde bi̇r-bi̇r qylys’, qoramsaq toly jebesi̇ bar, sadaqtary bar. Tek Jylqyamannyn’ g’ana beli̇nde «Aqs’ubar» myltyq. Bas qolbass’y bolyp tag’ai’yndalg’an A’bi̇lhai’yr qy’anyp, qustai’ tu’lep, u’sti̇ne tor say’yt ki’i̇p, tulparynyn’ altynnan jasalg’an ju’geni̇ jalt- jult eti̇p qazaqtyn’ u’s’ ju’zi̇nen quralg’an jasag’yn bastap keledi̇». Jasaqtalg’an qalyn’ qol, «Bulanty bulag’yna» keli̇p ti̇reledi̇. Sog’ys bastalar kezde eki̇ s’ekesi̇nde qos ai’dary bar 16 jasar Sartai’ batyr, qasynda «Aqs’ubar» myltyg’y bar 15 jasar Jylqyaman, «Myn’ balanyn’» aldyn bastap say’yttaryn ki’i̇p sapta turady. Bular A’bi̇lhai’yr hannyn’ belgi̇si̇n ku’ti̇p turg’an kez edi̇. Al aldarynda qara bulttai’ tu’nergen qalyn’ jay’dyn’ qoly. Jay’dyn’ a’skeri̇n qaq ortasynan bo’ly’ Sartai’ tobynyn’ bug’an dei’i̇ngi̇ es’ sog’ysta jasap ko’rmegen a’di̇si̇ edi̇. Eger qaqt ortadan jay’dyn’ tobyn bo’lmese, jay’ ku’s’i̇ a’lsi̇remegen bolar edi̇.
Osy sog’ysta A’bi̇lhai’yr a’skeri̇ jan ayamai’ jon’g’arlardy jen’i̇p s’yg’ady. Bi̇raq 1000 balanyn’ i̇s’i̇nen 500-den astam bala s’ahi’t bolady.
I’a’, osy myn’ balanyn’ erli̇gi̇n dastan eti̇p jazg’any u’s’i̇n Nurmag’anbet Qosjanuly (1897-1937) «Xalyq jay’y atanyp», aty’ jazasyna kesi̇ldi̇. Aqyn osy dastan arqyly qazaq halqynyn’ otans’yldyg’yn, yntymaq pen bi̇rli̇gi̇n, batyrlyg’y men batyldyg’yn, salt-da’stu’ri̇n sy’rettep berdi̇. Kei’i̇n jazy’s’y O’mi̇rzaq Jolymbetov atylyp armanda ketken aqyn Nurmag’anbet
Ag’ys. Ko’gi̇s-ry’ attary
Qosjanulynyn’» osy Sartai’ batyr» dastanyn ko’ps’i̇li̇kke usyny’ arqyly qazaq jastaryn patri’oti’zmge ta’rbi’eley’de u’lgi̇ bolarlyq bag’aly qazyna qosty. Dastan son’ynda s’ai’yr Nurmag’anbet Qosjanuly bes ju’z balanyn’ o’li̇mi̇ne arnap:
O’ri̇mtal eli̇ u’s’i̇n janyn qi’g’an,
Jaratqan o’zderi̇n’e bersi̇n i’man,
Xalyqtyn’ baqyty tek g’i’zzattyqta,
Bai’lyqtyn’ pai’dasy joq jay’dan ji’g’an,
Bayan etti̇m qazaqtyn’ bi̇r tari’hyn,
Bi̇lgeni̇m syrtqa si’mai’, i̇s’ke si’g’an,
Dug’a et oqi’ qalsan’ bul dastandy,
O’mi̇rge kelgen, ketken men bi̇r mei’man,- dep a’ri̇ o’ti̇ni̇s’i̇n de ai’typ ketken.
Ata-babamyz «Balany jeti̇ge kelgens’e tyi’ma, jeti̇den on to’rtke kelgens’e qulyn’s’a qi’na, on to’rtten kei’i̇n qudan’dai’ syi’la» -dep jastardy en’bekke, jeke o’mi̇r su’ry’ge, ti̇rs’i̇li̇kke bay’lydy. Tari’hta aty qalg’an «Bulanty» s’ai’qasynda 15 pen 16 jas aralyg’ynda jastardy ji’yp myn’ baladan top qurg’an Sartai’ men 15 jasar Jylqyamannyn’ erli̇gi̇ tari’hta an’yz bolyp, jyr dastang’a ai’naldy. A’tten’, osy dastanmen attas bolyp tu’si̇ri̇lgen «Jay’ju’rek myn’ bala» fi’lmi̇ bul tari’hi’ s’yndyqqa toly y’aqi’g’adan mu’lde basqas’a tu’si̇ri̇lgen. Qans’a jerden ko’rkem fi’lm bolsa da ata-baba bastan kes’ken tari’hty bul fi’lmdegi̇dei’ burmalay’- tari’hymyzg’a qi’yanat.
Jon’g’ar s’apqyns’ylyg’y kezi̇nde A’bi̇lhai’yr hannyn’ sarbazdarynda bi̇ren-saran myltyq bolg’an. Sol otty qary’dyn’ bi̇ri̇ Jylqaman balanyn’ qolyndag’y «aqs’ubar» atta myltyq edi̇. Orys pats’alary ol kezde qazaqtarg’a qary’ bermek tu’gi̇li̇, satyp aly’g’a ti’ym salg’an ja’ne qazaqqa qary’ satqan adam qatty jazalanyp otyrg’an.
Degenmen, reti̇n kelti̇ri̇p Resei’den bi̇r u’i’i̇r jylqyg’a Jylqamannyn’ a’kesi̇ Otyns’y qundag’y ala s’ubar bi̇r myltyq satyp alady. U’i’i̇r jylqysyn bi̇r «tayaqqa» boly ai’yrbastag’an Otyns’yny zamandastary mazaq eti̇pti̇ dei’di̇. Sonda Otyns’y: Bastaryn’a i̇s tu’skende qorg’andaryn’ osy «aqs’ubar» bolar- degen eken. «Sartai’ batyr» dastanynda sondyqtan bul myltyq «aqs’ubar» dep atalady.
1725 jyly bolg’an jon’g’ar s’apqyns’ylyg’y kezi̇nde «aqs’ubardy» i’emdengen Jylqaman on bes jasta eken. Osy jan alyp, jan beri̇sken qyrg’ynda Jylqaman «batyr» atanyp, ty’g’an jeri̇ Aral ten’i̇zi̇ni̇n’ s’yg’ys jag’alay’yndag’y Aqi’rekke saqai’yp oralady. Ol on jeti̇ jasynda, yag’ni’ eki̇ jyldan qai’ta «aqs’ubaryn» Sartai’ bastag’an Jaqai’ym batyrlarynyn’ alg’as’qy qarsylyg’y edi̇.
Resei’men qandai’ sayasat ustany’ ty’raly aqyldasy’ u’s’i̇n Qyz Ji̇bekti̇n’ a’kesi̇ Syrlybai’ A’bi̇lhai’yr hang’a keledi̇. Syrlybai’dyn’ qolastynda Sartai’, Aqs’a, Jylqyai’dar, Jylqaman. Syrg’aq, Bai’g’ara, Teke, S’eke batyrlar boldy. Al, ne Resei’ge qosylaryn bi̇lmei’ ju’rgen A’bi̇lhai’yr han jag’ynda tama Eset, tabyn Bo’kenbai’, qaraqalpaq Orazbai’, Ni’yaz sultan, bas’qurt Tai’mas tag’y basqa batyrlar boldy.
Tari’hta orys polkovni’gi̇ «polkovni’k Garber kery’eni̇» degen derekter bar. Kery’enni̇n’ maqsaty say’da-sattyq deli̇ngen jalg’an jeley’ edi̇. S’yndyg’ynda Y’fadan s’yqqan bul kery’enni̇n’ jospary hi’y’alyqtarg’a qary’ jetki̇zi̇p, o’zbek pen qazaqty qyrylystyry’ sayasaty edi̇. Osyny esti̇gen Jaqai’ym batyrlary kery’enni̇n’ jolyn tosady. Jay’dy jai’raty’ u’s’i̇n Araldan ji’yrma bes otyz s’aqyrymdai’ jerdegi̇ qolai’ly, bas say’g’alar bi̇r butag’y joq Qylys’sordyn’ u’sti̇n tan’dai’dy. Osy Qylys’sor u’sti̇nde eki̇ jaq kezdesedi̇. Alg’as’ynda Garber aq jalay’ ko’teri̇p qarsy topqa keli̇si̇mge kely’ u’s’i̇n els’i̇ ji̇beredi̇. Baryp kelgen els’i̇ Garberge bylai’ dep habar jetki̇zedi̇.:
«Aldymyzda s’ag’yn oi’pan’ bar, sonda bes ju’zdei’ qary’ly qai’saqtar urysqa dai’yn tur. O’zderi̇ S’ekti̇ni̇n’ Jaqai’ym atalyg’ynanbyz dei’di̇. Qary’lary soi’yl-s’oqpar, nai’za, sadaq. Tek qana bi̇r balan’ ji̇gi̇tti̇n’ (Jylqaman) qolynan du’mi̇ s’ubar orys berdankasyn ko’rdi̇m. Toptyn’ bass’ysy Sartai’ degen batyr ko’ri̇nedi̇. Osy s’ai’qasta Jylqamannyn’ erli̇gi̇ men atqan og’y qur ketpei’ti̇n mergendi̇gi̇ ai’ryqs’a ko’zge tu’sedi̇. «Sartai’ batyr» dastanynda Jylqamannyn’ osy qasi’eti̇ de ai’tylyp o’ti̇ledi̇. Al Jylqaman o’zi̇ni̇n’ s’aps’an’dyg’y ty’raly «Myltyqtyn’ tu’ti̇ni̇n tu’ti̇ni̇ne qostym, a’tten’ og’yn og’yna qosa almadym» dei’di̇ eken. Batyr babanyn’ bei’i̇ti̇ qazi̇r Aral ay’danynyn’ Aqbasty ay’ylynda. Onyn’ osy o’neri̇ne ri’za bolg’an kei’i̇n bi’ atang’an Sartai’ batyr kei’i̇n Jylqamannyn’ qyzynan ty’g’an o’z nemeresi̇ni̇n’ esi̇mi̇n «Mergen» dep qoi’ypty.
I’a’, Sartai’ batyr kei’i̇n o’mi̇r boi’y Resei’ basqyns’ylyg’yna qarsy ku’resi̇p o’tti̇. Qyz ji̇bekti̇n’ a’kesi̇ Syrlybai’ bi’ men Sartai’ batyr orystyn’ els’i̇si̇mi̇n dep ju’rgen Tevkelevti̇n’ qazaq jeri̇n Resei’di̇n’ basyp aly’yna ko’mektesy’ maqsatymen ju’rgen aramza jansyz ekeni̇n jaqsy bi̇lgen. Sol Tevkelev ku’ndeli̇gi̇nde o’zi̇ni̇n’ janyndag’y qary’ly orys a’skeri̇ne Sartai’ men Syrlybai’lardyn’ s’aby’yl jasag’anyn, 3 adamyn o’lti̇ri̇p, 17 jylqysyn ai’dap ketkeni̇n ai’tady. Resei’ murag’attarnydag’y derekterde Sartai’, Jylqaman, Jylqai’dar batyrlar, «ury-qary», «qaraqs’ylar» dep atalady.
S’ai’qasta jen’i̇li̇p, aman qalg’an Garber Jaqai’ym batyrlarynyn’ qoi’g’an s’artyna ko’nedi̇, kery’enge artqan ju’kti̇n’ jartysy qazaq jeri̇nen o’tkeni̇ u’s’i̇n baj salyg’y reti̇nde ja’ne Tevkelevke qarsy s’ai’qas kezi̇ndegi̇ s’yg’ynnyn’ o’temi̇ reti̇nde alynady da, Resei’de jasalyng’an Xi’y’ag’a apara jatqan myltyqtary oq-da’ri̇si̇men tu’gel ta’rki̇lenedi̇. Kei’i̇n osy ko’p myltyq S’ekti̇ni̇n’ «azy’yn ai’g’a bi̇legen» has batyrlary –Eset Ko’ti̇baruly men Janqoja Nurmuhanbetulynyn’ 1853-1858 jyldardag’y Resei’ basqyns’ylyg’yna qarsy ult-azattyq ko’teri̇li̇si̇ne qatysy’s’ylarg’a qyzmet etti̇.
Babalarymyz jas jetki̇ns’ekterdi̇ ta’rbi’eley’de bi̇rli̇k pen yntymaqtyq u’lgi̇si̇n ko’rseti̇p, bata beri̇p qoldap otyrg’an. Al, jastary bolsa u’lkender so’zi̇n qasterlep, ant beri̇p, sol antyn orynday’g’a tyrysqan. Jon’g’ardyn’ otty zen’bi̇rekteri̇ne qarsy nai’zag’ai’dai’ jarqyldap, jol salg’an myn’ balanyn’ erli̇gi̇ urpaqtan- urpaqqa jetti̇.
Bu’gi̇n Qazaq Eli̇n gu’ldenti̇p, memleketi̇mi̇zdi̇ nyg’ai’ty’ u’s’i̇n en’ a’y’eli̇ o’z ultymyzdyn’ – qazaqtyn’ bastan o’tkergen tari’hyn as’yq ai’ty’ arqyly onyn’ san jyldar mi’yna si̇n’i̇ri̇lgen bodandyq sanasynan oyaty’ kerek ekeni̇n y’aqyt da’leldep otyr. Sondyqtan a’ldebi̇rey’lerdi̇n’ jers’i̇ldi̇k, tai’pas’yldyq ko’semi̇ni̇n’ kesi̇ri̇nen sonay’ jyldary jabylyp qalg’an «1000 bala» balalar qozg’alysyn bai’taq eli̇mi̇zdi̇n’ jas o’spi̇ri̇mderi̇ni̇n’ basyn bi̇ri̇kti̇reti̇n qy’atty ku’s’ke ai’naldyratyn mezgi̇l jetti̇.

Myrzan Kenjebai’
«Ma’deni’et»

Podeli’tsya ssylkoi’:
• Najmi’te, c’toby podeli’tsya na Twitter (Otkryvaetsya v novom okne)
• Najmi’te zdes, c’toby podeli’tsya kontentom na Facebook. (Otkryvaetsya v novom okne)
• Najmi’te, c’toby podeli’tsya v Google+ (Otkryvaetsya v novom okne)

Ponravi’los eto:
Pohojee
«Myn’ bala» erli̇gi̇- jas urpaqqa u’lgi̇Noyabr 30, 2017V “Bi̇zdi̇n’ ekran”
O, ZAMANIMIZDIÑ ULI QIRSIG’I!..Avgy’st 1, 2016V “Negi̇zgi̇ bo’li̇m”
O’MIRI O’NERMEN US’TASQAN DARA TULG’AMai’ 17, 2017V “Bi̇zdi̇n’ ekran”
Edit
Post navigation
← TEKTI XALIQ
Barmanky’lovski’e c’teni’ya – 2016 →
Elektronnye adresa dlya kontaktov
moldabekov47@mail.ru
agibaev53@mail.ru
Nai’ti’:
Song’y maqalalar
• KOMONDOR ABDY’L-XAMI’TTIÑ ORALY’I
• BIZDIÑ KY’RATOR
• DOS TY’RALI SIR
• Eki̇ alyppen qatar ti̇l tabysqan Y’a’li’ han
• BAI’IRG’I QIPS’AQ SANAR TAQTASINAN BU’GINGI TELEVI’DENI’EGE DEI’IN
• 300 jyl boi’y otar bolg’an y’aqyt
• –Sonymen qai’symyz buryn o’
• Qazaqtyn’ ( abylai’ zamanyndag’y) ju’z batyry
• QazUY’-di̇n’ rektory Mutanov poezi’yasyna syn
• Gordyi’ kli’c’ moi’ «Ya – Qazaq!»
• Qazaqs’a jyl qai’yry’
• Syrymnyn’ u’s’ qasi’eti̇
• Bi̇r qyz bar Maraldyda Qorlyg’ai’yn,
• «Moi’ ded — kazah!» — syn my’zy Kri’sti’ana Di’ora sdelal zayavleni’e
• Kazahstan v sostave Rossi’i’skoi’ I’mperi’i’ Ky’lty’ra Kazahstana v XVIII- nac’ale XX vv Kak i’zmeni’lsya byt kazahov pod vli’yani’em koloni’alnoi’ poli’ti’ki’
• KAZAXSTAN V Y’C’EBNI’KAX KIRGIZSKI’X AVTOROV
• M.BARMANKY’LOV NASLEDNI’KI’ BELOGO LEBEDYa
• Saha ti̇li̇ — qazaq tari’hy men etnografi’yasynyn’ ko’ne qoi’masy
• Aqmola s’ai’qasyna 180 jyl
• Eldi̇k mu’dde. A’bi̇lqai’yr han ja’ne dala eli’tasy
• BAI’IRG’I QIPS’AQ SANAR TAQTASINAN BU’GINGI TELEVI’DENI’EGE DEI’IN
• Jyul Verndi̇ su’i’si̇ndi̇rgen Kenesary
• TEGIN TANIG’ISI KELMEI’TINDI TEKTI DEP AI’TA ALMAI’MIZ
• 10 «s’kolnyh» zably’jdeni’i’ o ry’sskoi’ voennoi’ i’stori’i’
• Byust Kei’ki’ batyra, i’zgotovlennyi’ v Vengri’i’, pri’vezli’ v Kazahstan
• Nai’man qalalary
• Alas’tyn’ uldaryna i’deyalardy ju’zege asyry’g’a mu’mki̇ndi̇k beri̇lgende Qazaqstan eki̇ns’i̇ Japoni’yag’a ai’nalatyn edi̇
• Poc’emy’ Kazahstan byl vybran mestom deportac’i’i’ narodov?
• Memleketti̇k ti̇ldi̇n’ ma’rtebesi̇n joi’g’ysy keleti̇nderge qarsy bi̇rer so’z
• Poc’emy’ raspalas derjava gy’nnov