Қазақ, қазақ дегенде:
Қазақлықта минген арық ат,
Байлардың семизине матармыз.
Қазақлықта киген сұр шепкен,
Байлардың шұғасына матармыз.
Қазақ эрлер көп йатса,
Алтын-күміс табар ма,
Қазақ ерлер қақырмай,
Қанлы көбик түкирмей,
Өлең төсек эт емей,
Күрілдеген маңлайға,
Күректей бузляр* қатырмай,
Атайдың белин буктирмей,
Анайдың көзлериннен
Қанлы көбик төктирмей,
Әптеге авуз салып кустырмай,
Қарындасты қайгы-мұннан қатырмай,
Алгыншак анав арувдиң
Эки бетин солдырмай,
Барып айдап қайтпага,
Тегин олжа мал бар ма!
“Ногай халк йырлары” Москва, Наука баспасы (Түзүвши** С.А.Калмыкова) – 1969. 89 бетте.
Асқар тав (үзінді)
Асқар, асқар, асқар тав,
Асқар тав, сенде бир мин бар –
Басыңа балапан торгай
Шырылдасып йете алмас.
Бавырыңнан қарсақ-күзен,
Агым қазып өте алмас!
Ата-ана сенде бир мин бар –
Алты увылды тең көрмес,
Алгыншак* сенде бир мин бар,
Алты ай түзде йүрсем йоқламас,
Аргымак, сенде бир мин бар,
Қашсам, йавдан қутқармас,
Ақ көбе** сенде бир мин бар,
Ажел келсе, тоқтатпас,
Қара йер сенде бир мин бар,
Қатты уйклаган қазақты
Ақырын шайқап уйатпас!
*Алгыншак – алғаным, яғни келіншегім, әйелім, сүйгенім
**Көбе – сауыт
“Ногай халк йырлары” Москва, Наука баспасы (Түзүвши С.А.Калмыкова) – 1969. 93 бетте.
Сарыгыз
Қобан мырзаларынның бириси бир йигиттиң нышанлысын* зорлап өзине хатынлыққа алган. Йигит қазақлыққа шыгып кеткен. Ол Қызды Сарыгыз деп атап, йыр шыгарып, кобызга салганлар:
Батув қана салқын, сув толқын,
Толқыннан қалай сақлангай,
Қарагус минер терекке,
Қанатын йайип эрекке,
Йылқы ишинде боз биедей Сарыгыз,
Қайгы салды йурекке!
Қарагус қайда барасың,
Қанатыңды талдырып,
Сарыгыз қайда барасың,
Қазағыңды қалдырып!
*Нышанлы – айтырып, құда түсіріп, белгі (сырға) тағылып қойған қыз.
“Ногай халк йырлары” Москва, Наука баспасы (Түзүвши С.А.Калмыкова) – 1969. 98 бетте.
Асқар тав (үзінді)
Эменшер түби сары бал,
Эрлерге ишкен күнде ас болсын.
Анадан қайратсыз туган йаманлар,
Бий болмай, хан болса да, тас болсын.
Анадан батыр тувган йалгыз эр,
Көп болмасын, тек болсын,
Көплерден оның неси кем,
. . . (бұл жерден қысқартылды)
Аргымақ арық болды деп,
Айванды кунан тайга бермеңиз,
Ата ұлы йарлы болды деп,
Оны да кем көрмеңиз.
Йал-құйрық тез битер деп,
Ебеден* айгыр қоймаңыз,
Йавга минер ат тумас.
Йарлылыққа сеп ти деп,
Байдың қызын алмаңыз.
Байдың қызын алсаңыз,
Арқа авылдың үстінде,
Қала балық күн тувса,
Ал** йалавлы сүңгі қолға алып,
Алла бизге берди деп,
Мыйыгын-мұртын көптирип,
Агалардың алдында,
Сол йаманның қызынан,
Йавга шабар эр тумас.
Эле, эле йувырган,
Аргымақ арув аттан эр қалар,
Ишпес, кимес байлардан,
Йабылар да мал қалар,
Қарсагай басы қара орман,
Қара орманнан не пайда,
Қасқарып булан қашпаса,
Аргымақ арув аттан не пайда,
Қасқарып қашқан буланды,
Қайтарып қосқа йықпаса,
Атадың ұлы эр йигиттен не пайда,
Тайғак кешүв тар йолда,
Тартып йолын алмаса,
Агаштан булан қашар етеклеп,
Артынан қазақ қувар аргымагын йетеклеп,
Булан қуган қазаққа
Алла берер қызыл алтын этеклеп.
. . . (бұл жерден қысқартылды)
Қызыл ийзен, ақ йувсан,
Байлардың малы отламай йылымас,
Омырав йазыв оқ тисе,
Қан бурқырап тыйылмас,
Сәлесер*** көйлек қан болса,
Сыгып йувар қандыдас,
Басыңа бир қыйынлық ис тувса,
Сүйев болар аданас****,
Аданастан неси кем
Қазақлықта бирге йүрген йан йолдас!
* Ебе – жабы, жылқы тұқымы
** ал (йалавлы) сүңгі – алқызыл (жалаулы) найза
*** сәлесер (көйлек) – ішіндегі (сауыттың) көйлек
****аданас – ағайын, аталас, қандас
“Ногай халк йырлары” Москва, Наука баспасы (Түзүвши С.А.Калмыкова) – 1969