Үш анық – үш ерлік

توتەشە

Түрі: Ел-арна газеті (қытай қазақтары йнтернет газеті)

Жолданған уақыты: 10:30 – 2015/05/18

Үш анық – үш ерлік

Қосымша қайнары:http://www.elarna.com/oku_kk.php?tur=11&id=743
Тоте жазу нұсқасы:http://www.elarna.com/oku.php?tur=11&id=743

توتە جازۋ نۇسقاسى: http://www.elarna.com/oku.php?tur=11&id=743

Мақала жолдаушы: Jolawshy
Мақала апторы: Әмір МОЛДАБЕКОВ
Аптордың мекен-жайі: Қазақстан Алматы

ҮШ АНЫҚ – ҮШ ЕРЛІК
(прөфессөр Марат Барманқұлов)

Марат Барманқұлов өмірге жай ғана келіп, әншейн ғана кеткен жан емес. ХХ ғасырдың басындағы Әлихан, Ахмет, Міржәқіп, Мағжан сияқты Алаштың бір туар үлдәрімен үзеңгілес болған Халық Тәнкин 30- шы жалдардағы стәлиндік қанды қырғынның алғашқы құрбандарының бірі болған. Сол Халық Тәнкин көз жұмғаннан кейн арада бір ай өткен соң Марат аты ұл дүниеге келеді. Халық жауының баласы Мараттың әкесінің аты фамилиясы Кәрібәйүлі Барманқұлов болып жазылатының арманда кеткен әке әрине білген жоқ. Бұл-кеңестік тоталитарлық жүйенің бала Маратқа тигізген алғашқы ауыр соққысы еді.
Қазақ теледидәріндәғі, Казправда –дағы жалынды публист ретінде жарқырап көзге түскен жылдары өз алдына әңгіме.
Әл-Фараби атындағы Мемлекетінің Ұлттық университетінің журнәлистикә фәкультетіндегі қізмет жылдары жеміске толы болды. Қазақстанда қазақ журнәлистикә саласындағы ғылыми еңбек жазған тұңғыш ғалым да осы Марат Барманқұлов, қазақ теледидәріндәғі Түрік даналары атты телебәғдәрләмәнің ғылыми жетекшісі болған да Марат Барманқұлов. Мәкең ғылыми еңбектерімен қоса соңғы жылдары тарих саласында да өндіріп еңбек етті. «Нәследники белөгө лебедя», «Хан Иван», «Золотая баба», т.б. толып жатқан кітәптәрінің ортақ тарихы жайлы, оның кейбір көлеңкелі тұстары туралы тың ойлар, батыл пікірлер айтты.
Мәкең көз жұмғаннан кейін ілі-шала Марат Барманқұлов өзі жетекшілік жасаған тележурнәлистикә кәфедрәсінің телестудиясінә оның есімі берілді.
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті журнәлистикә фәкультетінде өткен жылы «Сандық-ақпараттық дәуірдегі бұқаралық көммуникәция құралдарының жаңа мүмкіндіктері мен прөблемәләрі» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік көнференция тележурнәлистикә ғалымы. Прөфессөр М.К.Барманқұлов оқулары өтті Прөфессөр Марат Барманқұловтың жарқын бейнесін оның жақсы білген адамдардың жүрегінде мәңгі сақталар деген сенім мен, Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті журнәлистикә фәкультетінің декәні Өмірхән Әбдимәнүлімен сұхбаттасқан едік
Қүрметі Өмірхән Әбдиманұлы мырза! Жалпы
Бүгінгі іс-шараның ауқымдылығы көнференция туралы қысқаша айта кетсеңіз…
– Бүгін біздің фәкультетте, шынын айтқанда, ұлық той. Бұл сөзден сескенбеу керек. Ұлы ғалымның еңбегін бағалап, ұстаздығын бағалап осы көнференцияні өткізіп жатырмыз. Көнференциянің аты сіздерге белгілі: «Сандық-ақпараттық дәуірдегі бұқаралық көммуникәция құралдарының жаңа мүмкіндіктері мен прөблемәләрі» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік көнференция. Бірәқ бұл көнференция, ең әлдімен, Марат Кәрібәйүлі Барманқұловқа арналып отыр. Барлығыңызға да М.К.Барманқұловтай ұлы ұстаз болуларыңызға тілектеспін. Сіздердің алдарыңызда үш нәрсені айтқым келеді: біріншіден, мен Барманқұловты бір кісідей білетін адаммын, жеті жыл сол кісінің қол астында жұмыс істедім, екеуміз өте жақсы қатынаста болдық. Ол менің бастығым әрі тәлімгерім болды.
– Марат Барманқұловты азамат ретінде қандай қәсиеттерінен бағалайсыз?
– Мен Барманқұловтың үш ерлігін, үш қәсіетін білемін. Менің Барманқұловты азамат ретінде танитын бірінші ерлігі – бәріңіздің естеріңізде 1986 жылы қазақтан 5 батыр шықты. Бүгінгі таңға дейін соны айтып келеміз. Олар – Олжас Сүлейменөв, Салық Зиманов, Жұбан Мөлдәғәлиев, Сафуан Шәймерденөв. Жазушылар одағында қазақты жақтады, сөйледі, батыр деп осыларды айтты. Бірәқ Кеңестік өкімет саясатына алғаш қарсы шығып сөйлеген – Марат Кәрібәйүлі Барманқұлов. Естеріңізді болса, 17-күні түнгі сағат үште ҚазҰУ-ге Сөлөменцев келіп жиналыс өткізді. Ол жиналысқа үлкен шенділер, ректөрдән бастап декәндәр қатысты. Сөлөменцев пен оның секретәрі оқу орнын жабамыз деп қоқан-лоққы көрсеткен еді. Сонда бәрі үндемей отырғанда, Барманқұлов орнынан тұрып сөз сөйледі. Қазақ университеті болғаннан кейін қазақ оқымағанда, кім оқиды деп шындықты тура айтты. Кеңес үкіметі адамдарының отырғанына қарамай, осындай ерлік көрсетті. Мұны ешкім айтпайды, бәрі де ұмытып кеткен. Олжас пен Зимановтың айтқаны бұдан кейін болған, ал Ж.Мөлдәғәлиев пен С.Шәймерденөв бұдан 3 ай өткен соң, Г.В. Көлбиннің алдында айтты. Тілі орыс болған соң, біз жаны орыс деп ойлап жүрген Барманқұлов сол кезде Сөлөменцевтің алдында рухы күшті қазақ екенін дәлелдеді.
Екінші ерлігі, Сөвет өкіметінің журнәлистер одағының сайлауы Мәскеуде өтті. Оған бүкіл СССР бойынша екі адам ұсынылды. Бірі Өзбекстәннән келген, 2-3 жыл телевидениядә жұмыс жасап танылып қалған журналист Сәгәләев, екіншісі – М.К.Барманқұлов. Он бес республикәнің ішінен екі-ақ адамның ұсынылуы – керемет жағдай. Сонда Барманқұлов Сәгәләевтән бір ғана дауысқа қалып кәлді. Бұл да – ерлік.
Барманқұловтың мен білетін үшінші ерлігі – жаңадан тәуелсіздігімізді алып, енді ғана қадам басып келе жатқанымызда, ол ештеңеден де қорықпай, елімізде тұңғыш рет халықаралық журнәлистикә және әдебиет институтын жеке өзі ашты, ақырында сол институтынан ажырап қалды. Мен осыны ерлік деп санаймын. Барманқұлов керемет азамат еді. Ол біреуге өзі жақсылық істеді деп естіген жоқпын, бірәқ еш адамға қиянат жасаған жоқ. Бір адамға жамандық ойлаған жоқ. Мен Барманқұловтың үйінде қуаныштарында да, қайғысына ортақтасып талай болдым. Өте бауырмал жан еді.

Марат Барманқұловтың қарапайымдылығын немен дәлелдеуге болады?
Біз оның әкесі қайтыс болғанда, інісі қайтқанда, ауырып жатқанында үйіне бардық. Сонда ол өзінің әкесі туралы көп дүние айтты. Туған әкесінің «халық жауы» атанып, атылып кеткенін біледі. Бірәқ сонда да, Кәрібәй ақсақалға деген адалдығын еш жоғалтпаған. Бұл да – азаматтық.
Сөнімен бірге, Марат Барманқұлов өзіне түскен салмақты жүрегімен ғана көтеретін еді. . Ана бір жылдары ЮНЕСКО кфедрәсі ашылып Америкәғә ұстаздар тәжірибе алмасуға жіберле бастады. Бірәқ Барманқұлов жіберілмеді. Бірде Америкәғә бәрі барып жатқанда, «Мәке, сіз неге бармайсыз?» деп сұраған едім. Сонда ол «менің кәфедрәмнән адам бар, соның өзі жеткілікті » деп жауап беріп еді
Марат Барманқұловтың ғалым ретіндегі ерекшелігі деп нені атайсыз?
Бүгінгідей көнференцияләрді, яғни, Амандосов, Қөжекеев, Барманқұлов оқуларын өзгеше өткізуіміз керек. Барманқұлов – шыныда да керемет ғалым, оның кереметтігі – бір жазған кітәбін қайта жазбайтындығы. Қәзір, мысалы, жүр ғой небір атақты ғалымдар бір кітәбін он шығарып. Кіріспесі мен қорытындысын өзгерте салады-дағы. Қәзір менің қолымда оның он кітәбі бар, соның үшеуіне ол әвтөгрәф жазып берген. Сонда қарасам, ол кітәптәр бір-біріне ұқсамайды.
Енді мен сіздерге таңғажайып нәрсе айтайын. Барманқұлов телевидениені, халықаралық журнәлистикәні зерттеген. Бірәқ тәуелсіздігімізді енді алған тұста ол түркөлөгия туралы 3, тіпті 4 кітәп жазған. Сонда ол бар болғаны бір жылдың ішінде төрт кітәп шығарып тұр. Ол кісі баяғыдан соған дайындалып жүрген. Қаншама әдебиет, қаншама кітәп қарады, ол бірден шыға қоятын дүние емес. Сондықтан, Барманқұлов – таза ғалым. Ол ұлтын сатқан арамза ғалым емес, жазған өтірік жалған ғалым емес,шін мәніндегі, таза ғалым. Оның ғылымы еңбекпен жасалған асыл мұра . Өзіміздің осыдай ардақты ағамызға уақыт бөле алмасақ, еске алмасақ онда біз несіне қазақпыз дейміз.

Сұхбатыңызға рәхмет!!!

Сұхбаттасқан журналист
Әмір Мөлдәбекөв Халықаралық ЮНЕСКО
сыйлығының иегері
қосымша жүктелген суреттері:

كەلۋ قاينارى: http://www.elarna.com/oku_kk.php?tur=11&id=743