Автор: Даниар Касымов

KZ

15/12/2017

Историки разгадали, что означает этноним «казах»

Уже 80 лет историки пытаются разгадать, что означает этноним «казах». Археологи Виктор Зайберт, Александр Кисленко, Владимир Заитов (к сожалению, ныне покойный), Олег Мартынюк и Анатолий Плешаков в своем исследовании вплотную подошли к его разгадке, пишет «Экспресс-К».

Иллюстративное фото egemen.kz

Расказать в Facebook Расказать Вконтакте

Из различных источников известно, что предков казахов называли скифами. Себя они называли просто – «сак». На всех тюркских языках это означает «бдительный», «осторожный», «стерегущий».

Но что значит приставка «ка»?

Оказывается, в древнетюркских языках это короткое слово означало «великий». Например, «ка-хан» уже не просто «хан», а «великий хан».

То есть «ка-сак» имеет смысл перевести как «великий сак».

Автор: Даниар Касымов

 

 

Бұл Қосайлар болғанда, біз орысқа не қылмадық

 

Бұл Қосайлар болғанда, біз орысқа не қылмадық? Сондықтан да, олар Қосайды көщей деп атап кеткен. Қосай дегеніміздің екі ай дегенді білдіретіні белгілі. Аспанда биылғы жылдай екі ай туғанда қыпшақтар орыстарға қырғиша тигеннен кейін, олар осы күнге дейін қызарған айдан қорқады. Өйткені, қыпшақтар «қосайлап» ұран салғандағы шыққан айлардың бірі қызыл болады. Орыстар «Слово о пөлку Игөреве» деген эпостарында Күннің тұтылғанын жаман ырымға санаған дейді. Анығында, бұл жердегі мәселе Күннің тұтылғандығында емес, кешке жақын тұтылғанындағы Күннің Айға ұқсап кеткенінде еді. Бұл эпостың қара сөзбен жазылған «Летөписнәя пөвесть о пөхөде Игөря Святославовича на пөлөвцев в 1185 гөду» атты нұсқасында: «Көгдә подошли они к реке Донцу в вечерний час, Игөрь, взглянув на небө, увидел, что сөлнце стойт кәк месяц» деп айтылады. Осімен қатар, Көщейдің аты славян мифөлөгиясіндә Айға қатысты аталады. «Лунный Көщей бессмертній» дейді, «Племя Көщеевө спустилось на Землю с Луны» дейді. «Славяно-Арийские Веді» дерегінде: «…Дәжъдбөг порушил оплоты Көщеев, что на ближәйщей Луне находились…» деп айтылады. Яғни, бұл жердегі «оплоты Көщеев», племя Көщеев» дегендері, әрине, «қосайлап» ұран салған қалың қол қаңлы-қыпшақтарды айтып тұр.

Ал енді, біздің бабаларымыз қаңлы-қыпшақтар, пешенегтер, пөлөвецтер Ай мен Күнге табынған халық еді. Біздер үшін бұл екі аспан жарығының тұтылғандары жаман ырымға саналмайды. «Слово о пөлку Игөреве» жырында пөлөвец дегендердің арбалары жөнінде: «крічәтъ тълъгі полуношы, рци, лебеди рәспужені» деп айтылады. Яғни, «пөлөвецтердің арбалары үркіген аққулардай қаңқылдайды» дейді. Ал енді, біздер арғықазақ мифөлөгиясінән, арбаларының қаңқылдағандарынан (кәңғ, кәңғ) көшпенділердің Қаңлы атанғандарын білеміз. Бұл жердегі аққуымыз да, қаңқылдаған арбамыз да қазақты білдіріп тұр. Демек, «Құпия шежіредегі» «хәсәг арбалы» қоңыраттардың да сол заманның өзінде кәзәқ атанып жүргендері болғаны. Аққу дегеніміз мифөлөгиядә патша әулетін білдіреді. Халха-маңғолдар қоңыраттарды Хун+арат, яғни аққу елі деп те атаған екен. «Слово о пөлку Игөреве» эпосында «пред пөлкәми кәсөжскими» дегендері кәсөгтәрді, хәсәгтәрді, яғни кәй+сәқ-қазақтарды айтқандары.